Urodził się w Krakowie w rodzinie profesora historii powszechnej UJ Antoniego i Joanny z domu Zagórskiej. Był uczniem znanego krakowskiego gimnazjum  Św. Jacka. Po złożeniu egzaminu maturalnego wstąpił na Wydział Lekarski UJ. Studia ukończył w 1890 roku, a w rok później 1891 uzyskał tytuł doktora wszechnauk lekarskich. Jednocześnie uzyskał etat asystenta w Zakładzie Medycyny Sądowej UJ. W 1894 roku habilitował się, a w rok później został kierownikiem Katedry Medycyny Sądowej UJ. W 1896 roku mianowano go profesorem nadzwyczajnym. Uzwyczajnienie profesury nastąpiło w 1898 roku.

Leon Wachholz kierował Katedrą oraz Zakładem Medycyny Sądowej Uniwersytetu Jagiellońskiego przez ponad czterdzieści lat, pełniąc również dwukrotnie urząd dziekana; raz na Wydziale Lekarskim UJ, drugi raz na Wydziale Prawa UJ.  Od 1930 roku został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. W 1934 roku Uniwersytet Jagielloński nadał mu tytuł profesora honorowego. Wybuch drugiej wojny światowej zastał go w rodzinnym mieście. W dniu 6 listopada 1939 r. został aresztowany przez Niemców (Sonderaktion Krakau) i wywieziony do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Zwolniony z początkiem lutego 1940 roku powrócił do Krakowa ciężko chory. Zmarł latem 1942 roku.

Wachholz był badaczem wszechstronnym. Wśród głównych kierunków jego zainteresowań ważne miejsce zajmowały; problematyka związana z toksykologią sądową, tanatologia orzecznictwo sądowo-lekarskie, psychologia sądową, socjologiczne uwarunkowania przestępstw. Był współtwórcą metody oznaczania hemoglobiny tlenkowo-węglowej nazwanej w literaturze próbą Wachholza-Sieradzkiego. Uznawano go za jednego z głównych ekspertów w zakresie badań nad śmiercią w wyniku utonięcia. Współpracując ze Stefanem Horoszkiewiczem, w badaniu sekcyjnym wspartym postępowaniem eksperymentalnym, wyjaśnił i przedstawił kolejne fazy mechanizmu procesu tonięcia. Wysoko ceniono Wacholza jako autora nowoczesnych podręczników medycyny sądowej. Za szczególnie wartościowe stawiano następujące książki: Medycyna sądowa (1919), Technika sekcji zwłok (1919) i Psychopatologia sądowa (1923). Ze szkoły Wachholza wyszli późniejsi profesorowie medycyny sądowej: Włodzimierz Sieradzki, Stefan Horoszkiewicz i Jan Olbrycht.

Zainteresowania prof. Leona Wachholza znacznie wykraczały poza horyzont badań medyko-sądowych.  Był wybitnym tłumaczem niemieckiej poezji romantycznej na język polski. Dokonał m. in. całkowitego przekładu I części „Fausta” Johanna Wolfganga Goethego. Można go określić wprost mianem teatromana, który sam chętnie brał udział w deklamacjach i przedstawieniach. Grywał w sztukach m. in. Williama Szekspira i  Juliusza Słowackiego. Stąd też wśród jego bliskich znajomych znajdowało się wielu artystów.

Dużego znaczenia przydawał Wachholz historii medycyny, w szczególności zaś historii zawodu lekarskiego i instytucji lekarskich. Pozostaje autorem często przywoływanej oraz cytowanej książki Szpitale krakowskie 1220-1920 (Kraków 1924). Była to pierwszą tak dojrzałą synteza dziejów szpitalnictwa krakowskiego. Spod jego pióra wyszło też szereg drobniejszych, choć bez wątpienia wartościowych opracowań, które publikował głównie na łamach „Gazety Lekarskiej”;  Z historii trucizn i otruć (1903), Sto lat istnienia katedry medycyny sądowej w Uniwersytecie Jagiellońskim (1905), Z przeszłości Wydziału Lekarskiego Wszechnicy Lwowskiej (1912).

Ryszard W. Gryglewski

Bibliografia:

Jan Olbrycht: Leon Wachholz (1867-1942) [w:] Złota księga Wydziału Lekarskiego praca zb. pod red. Jana Grochowskiego; Uniwersytet Jagielloński, Wydawnictwo Akademickie, Kraków 2000, s. 339-47

M. Szewczyk: Poglądy kryminologiczne Leona Wachholza, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii”. 1975, t. 20, nr 3, s. 225-31,

Andrzej Śródka: Uczeni polscy XIX-XX stulecia. Wydawnictwo Ares, Warszawa 1998, t. 4, s. 427-29.

Ryszard W. Gryglewski: Historia medycyny jako przedmiot badań i nauczania w krakowskim środowisku uniwersyteckim w latach 1809-1914, Wydawnictwo UJ, Kraków 2016.