Emilian Franciszek Ostachowski przyszedł na świat w Krakowie dnia 11 grudnia 1890 roku. Tu też uczęszczał do gimnazjum, a złożywszy pomyślnie egzaminy maturalne zdecydował się na studia z zakresu chemii technicznej na Politechnice Lwowskiej. W 1912 roku ukończył je, zdając egzamin państwowy. Po powrocie do Krakowa na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego uzupełniał swoją wiedzę pracując i ucząc się w Zakładzie Chemii Organicznej kierowanym wówczas przez prof. Karola Dziewońskiego. W 1914 roku na podstawie rozprawy O zjawisku tautomerii otrzymał absolutorium. Wybuch pierwszej wojny światowej wiązał się z mobilizacją i powołaniem w szeregi wojska austriackiego, w którym dosłużył się stopnia porucznika. W odrodzonej Polsce, w latach 1920-1933 pracował jako nauczyciel chemii w krakowskich gimnazjach. Jednocześnie przejawiał coraz wyraźniejsze zainteresowanie historią nauki. Już w latach 20. zaczął stawiać pierwsze kroki na polu badań nad przeszłością nauk przyrodniczych. Jego mistrzami stali się; prof. Ludwik Birkenmajer, kierownik Katedry Historii Nauk Ścisłych UJ, wybitny znawca historii matematyki, fizyki, astronomii oraz geografii fizycznej, prof. Witold Rubczyński, wytrawny badacz historii filozofii, stojący wówczas na czele Katedry Etyki UJ oraz prof. Władysław Szumowski, jeden z najważniejszych przedstawicieli polskiej historiografii medycyny, kierownik Katedry Historii i Filozofii Medycyny UJ. Jak się miało okazać związek Ostachowskiego z krakowskim zakładem historii medycyny był już odtąd stały. Do wybuchu wojny niejednokrotnie pomagał Szumowskiemu w różnych sprawach bieżących, po wojnie zaś pomagał schorowanemu profesorowi w prowadzeniu „Komitetu do Badania pierwszeństw polskich odkrywców”. We wrześniu 1939 roku w stopniu podporucznika został zmobilizowany do służby w jednostce chemicznej. Po powrocie do okupowanego przez Niemców Krakowa przyjął posadę kierownika laboratorium chemicznych analiz Krakowskiej Gazowni Miejskiej. Nie zrezygnował jednak z pracy pedagogicznej i nauczycielskiej, angażując się w tajne nauczanie i pracę na zakonspirowanym Uniwersytecie Jagiellońskim. Po zakończeniu wojny podjął pracę w Studium Przygotowawczym UJ. W 1954 roku związał się z Politechniką Krakowską, gdzie do początku lat 1960. prowadził regularne wykłady. Zmarł dnia 1 maja 1962 roku na zawał serca. Pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

W 1934 roku został on wybrany na współpracownika Komisji Klasyków Przyrodoznawstwa i Medycyny oraz Komisji Historii Medycyny i Nauk Matematyczno-Przyrodniczych Polskiej Akademii Umiejętności, gdzie też był jej sekretarzem. Ostachowski był członkiem Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika oraz Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Przez wiele lat wchodził w skład Zespołu Historii Chemii Zakładu Historii Nauki i Techniki PAN.

Zainteresowania naukowe Ostachowskiego koncentrowały się wokół historii nauk przyrodniczych, w tym w szczególności chemii i medycyny, jak również roli mistyki i religii w kształtowaniu się nowożytnego przyrodoznawstwa. Stąd jego wieloletnie, zwieńczone doktoratem zainteresowanie osobą Jana Baptysty van Helmonta, lekarza i alchemika, a także filozofa i mistyka, postrzeganego za jednego z twórców jatrochemii. Najważniejszą, niejako podsumowującą była monografia Jan Baptysta van Helmont i jego filozofia przyrody (Kraków 1932), która doczekała się niemieckiego przekładu. Ważnym, bo korygującym szereg nieścisłości i mylnych stwierdzeń była praca poświęcona historii odkrycia reakcji biuretowej – Gustaw Piotrowski (1833-1884). Na stuletnią rocznicę odkrycia odczynu białkowego (Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 1957) Nie unikał również analizy tekstów źródłowych tekstów źródłowych, jak to miało miejsce w przypadku dwóch rękopisów Metalurgia oraz O Rozkładzie Chemicznym roślin, o sokach i ekstraktach, datowanych wstępnie na ostatnie dziesięciolecia XVIII wieku, które znajdowały się w posiadaniu Katedry Historii Techniki i Nauk Technicznych AGH w Krakowie. Przygotowywał Dzieje biochemii polskiej, w założeniu kilkusetstronicowe opracowanie, które nie miało swojego odpowiednika w polskiej literaturze przedmiotu. Pierwsza część tej monografii została oddana do druku w 1960 roku. Niestety śmierć przerwała dalsze prace.

Ryszard W. Gryglewski

Bibliografia:

B. Rausch: Emilian Franciszek Ostachowski 1890-1962. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 1962, R. 7, nr 4, s. 531-536.

Ostachowski Emilian (11.XII.1890-1.V.1962) [Nekr.]. Życie i Myśl 1962, nr 7-8, s. 61-62.