Dowmont Franciszek Giedroyć przyszedł na świat w Owile na kowieńszczyźnie w rodzinie o długich, sięgających jeszcze średniowiecza korzeniach rodzinie. Pierwsze nauki pobierał w domu by osiągnąwszy odpowiedni wiek wstąpić w progi gimnazjum wileńskiego. Ukończył je w 1880 roku. Wówczas też podjął decyzję o rozpoczęciu studiów na wydziale lekarskim Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończył je w 1886 roku i po uzyskaniu dyplomu lekarskiego został asystentem w warszawskim Szpitalu Świętego Łazarza. Specjalizował się wówczas w dermatologii i chorobach wenerycznych, otworzył również prywatną praktykę. Jednak już u początku lat 1890. Giedroyć przejawiał coraz większe zainteresowanie historią medycyny. Pierwsza znacząca i dobrze przyjęta monografia Rys historyczny Szpitala Św. Łazarza w Warszawie (1897) otwierała wieloletnie prace nad źródłami, którym badacz poświęcał coraz więcej uwagi. Kolejnymi obszernymi publikacjami okazały się Zapiski do dziejów szpitalnictwa w dawnej Polsce (1908) oraz Źródła biograficzno-bibliograficzne do dziejów medycyny w dawnej Polsce (1911), wydawane początkowo w odcinkach na łamach „Pamiętnika Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, jedno z najważniejszych dzieł w polskiej historiografii medycyny. W 1912 roku w uznaniu jego zasług naukowych przyjęto go w poczet członków Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W 1913 roku Giedroyć wydał kolejną znaczącą monografię Rada Lekarska Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, a także uzyskał tytuł doktora wszechnauk lekarskich na Uniwersytecie Jagiellońskim. W czasie pierwszej wojny światowej włączył się aktywnie w tworzenie polskich instytucji samorządowych, wchodząc w skład Rady Lekarskiej Królestwa Polskiego powołanej staraniem Tymczasowej Rady Stanu. W 1919 roku, w niepodległej już Polsce, mianowano go starszym referentem w Sekretariacie Ministerstwa Zdrowia Publicznego i Opieki Społecznej. Jego wiedza, zdobyta w ciągu całych lat pracy archiwalnej, była teraz przydatna w kształtowaniu się organizacji służby zdrowia. W 1920 roku, kiedy z inicjatywy Adama Wrzoska i Władysława Szumowskiego podjęto decyzję o powołaniu do życia na wszystkich wydziałach lekarskich osobnych katedr i zakładów historii i filozofii medycyny; tę utworzoną na odrodzonym Uniwersytecie Warszawskim powierzono właśnie Giedroyciowi. Przyszło mu ją kierować w ciężkich warunkach, przy permanentnym braku środków finansowych i bez etatu asystenckiego. Nie mogąc uzyskać pomieszczeń dla zakładu postanowił urządzić go w swoim prywatnym mieszkaniu, tworząc tam na miejscu zręby pod późniejszą bibliotekę oraz skromny zbiór muzealny. Jak się miało okazać ten stan rzeczy miał trwać aż do przejścia profesora na emeryturę. Mimo rozlicznych przeszkód, pogarszającego się stanu zdrowia i wielkiego wysiłku organizacyjnego udało się stworzyć sprawnie działający ośrodek naukowy. W 1924 roku Giedroyć walnie przyczynił się do utworzenia Towarzystwa Miłośników Historii Medycyny. Nie zaniedbywał przy tym własnych badań, wydając w 1927 roku kolejną i ponownie przełomową monografię Służba zdrowia w dawnem wojsku polskim. W rękopisach zdołał zgromadzić jeden z największych zbiorów notatek i wypisów do historii medycyny polskiej. Na emeryturę przeszedł w 1930 roku.  Zbiegło się to z początkiem prac nad wydaniem liczącego w sumie ponad 1200 stron Polskiego słownika lekarskiego, najobszerniejszej z dotychczasowych publikacji profesora, która wychodziła w latach 1931-1934. Jak wysoce ceniono dorobek naukowy Giedroycia najlepiej zaświadcza fakt, że właśnie w 1934 roku wybrano go członkiem korespondentem PAU. Wybuch wojny zastał rodzinę Giedroyciów na letnisku, w Konstancinie. Niestety w trakcie wrześniowych walk o Warszawę mieszkanie profesora wraz ze zgromadzonymi w nim precjozami uległo całkowitemu zniszczeniu. Nie było dokąd wracać. Tracący wzrok, pogrążony w smutku po śmierci żony, Giedroyć gasł z każdym dniem. Zmarł 6 października 1944 roku, tuż po upadku powstania, w skrajnej nędzy  w Milanówku, w trakcie przymusowej ewakuacji ludności stolicy.

Ryszard W. Gryglewski

Bibliografia:

Ryszard W. Gryglewski: Dowmont Franciszek Giedroyć [w:] Monumenta Universitatis Varsoviensis 1816-2016. Portrety Uczonych. Profesorowie Uniwersytetu warszawskiego 1915-1945, A-Ł, prac. Zb. Pod red. Piotra Salwy, Andrzeja Kajetana Wróblewskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2016, s. 215-226.

Piotr Szarejko: Giedroyć Franciszek Dowmont (1860–1944), Słownik lekarzy polskich XIX wieku, Warszawa 1991, t. 1, s. 202-205.

Adam Wrzosek: Giedroyć Dowmont Franciszek, PSB 1958, t. 7, s. 425-427.