Urodził się w Warszawie. Ojciec Ildefons zmarł gdy Władysław miał cztery miesiące , matka Kazimiera z Morzyckich zmarła w parę tal lat później. Jako sierota znalazł się pod opieką dalszej rodziny. Naukę gimnazjalną rozpoczął w rodzinnym mieście, przyszło mu ją kończyć w Parnawie. Tam też zdał egzamin maturalny z odznaczeniem. W 1893 roku podjął studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym uniwersytetu w Petersburgu. Po ich ukończeniu powrócił do Warszawy, gdzie na tutejszym uniwersytecie studiował medycynę. W 1899 roku uzyskał examina cum laude stopień lekarza. Następnie w latach 1899-1900 podjął pracę w Zakładzie Fizjologii we Fryburgu, którym wówczas kierował Nicolas Arthus. Początkowo, z powodu braku wolnych etatów, nie uzyskał asystentury, na którą musiał czekać przez kilkanaście miesięcy. Równocześnie powierzono mu kierownictwo oddziału bakteriologicznego. Już wiosną 1901 roku decyzję o opuszczeniu Fryburga, znajdując dla siebie miejsce w Zakładzie Fizjologii w Heidelbergu. W Heidelbergu przebywał Szumowski do 1902 roku, pracując głównie nad badaniem metabolizmem struktur białkowych w żywym organizmie. Początki gruźlicy, której pierwsze objawy wystąpiły w grudniu 1901 zmusiły Szumowskiego do rezygnacji z pracy badawczej. Opuściwszy Heidelberg przeprowadził się do Krakowa, a zaraz potem do Zakopanego. Wobec braku możliwości prac eksperymentalnych Szumowski sięgnął po książki wiążące się z filozofią, historią i psychologią. W 1903 roku zapisał się na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu we Lwowie, podejmując równolegle studia z zakresu filozofii i historii. Studia lwowskie odbywał z dwuletnią przerwą z powodu postępującej choroby płuc i koniecznego w tej sytuacji leczenia i pobytu w Zakopanem. Ukończył je ostatecznie w 1906 roku. W 1907 roku otrzymał stopień doktora filozofii w zakresie filozofii ścisłej i historii na podstawie rozprawy pt. Kartezjusz i Malebranche jako poprzednicy teorii uczuć Karola Langego. W tym samym roku Wydział Lekarski Uniwersytetu Jana Kazimierza nadał Szumowskiemu tytuł doktora wszechnauk lekarskich, a także udzielił veniam legendii z zakresu historii medycyny na podstawie rozprawy zatytułowanej Galicja pod względem medycznym za Jędrzeja Krupińskiego, pierwszego protomedyka 1772-1783. Równocześnie w latach 1906-1908 Szumowski znalazł zatrudnienie w lwowskiej Klinice Patologii i Terapii Szczegółowej prof. Antoniego Gluzińskiego. Od 1908 roku prowadził regularne, nadobowiązkowe wykłady z historii medycyny. Z pewnymi przerwami znajdowały się one w wykazie studiów do 1918 roku. Pracował także jako lekarz uzdrowiskowy, m. in. w Szczawnicy. W czasie pierwszej wojny światowej Szumowski znalazł się w Kijowie. Tam w latach 1916-1917, wykładał historię i metodologię nauk przyrodniczych w Polskim Kolegium Uniwersyteckim. Od 1917 roku pełnił funkcję naczelnego lekarza w Polskim Komitecie Pomocy Sanitarnej. W trakcie swego pobytu w Kijowie Szumowski założył i redagował „Polski Miesięcznik Lekarski”, który ukazywał się w latach 1916-1917. W 1918 roku Szumowski wrócił do Lwowa. Z początkiem roku 1919 znalazł się Szumowski w Warszawie. Tam podjął pracę w randze radcy ministerialnego Ministerstwa Zdrowia. Wspólnie z Adamem Wrzoskiem rozpoczął wówczas starania zmierzające do powołania na wszystkich ówczesnych uniwersytetach krajowych, czyli w Krakowie, Wilnie, Lwowie, Warszawie i Poznaniu osobnych katedr historii i filozofii medycyny. 1920 roku Szumowski objął nowopowstałą Katedrę Historii i Filozofii Medycyny na Uniwersytecie Jagiellońskim jako jej profesor zwyczajny. Okres międzywojenny wypełniły mu starania o uzyskanie odpowiedniego lokum na potrzeby katedry i zakładu, powołanie do życia stałej ekspozycji muzealnej oraz stworzenie programu dydaktycznego obejmującego sobą filozofię, historię oraz logikę medycyny. Do wybuchu drugiej wojny światowej tylko to ostatnie zostało w pełni dopełnione. Własny budynek katedra otrzymała dopiero w 1938 roku. Konieczny remont nie został zakończony przed wkroczeniem Niemców do Krakowa i początkiem okupacji. Dnia 6 listopada 1939 roku Szumowski został aresztowany wraz profesorami Uniwersytetu Jagiellońskiego w ramach niesławnej Akcji Specjalnej <Kraków> [Sonderaktion Krakau]. Osadzony w obozie koncentracyjnym Sachsenchausen-Oranienburg przebywał tam ponad trzy miesiące. Do Krakowa wrócił z początkiem lutego 1940 w bardzo złym stanie zdrowia. W 1945 roku powrócił na katedrę, starając się przywrócić jej przedwojenny status. Stan budynku przy ul. Kopernika 7, w którym prze parę lat wyżej rezydowali Niemcy, a po ich odejściu „dzicy lokatorzy”, był fatalny. Nadzieje Szumowskiego związane z powojennym odrodzeniem katedry i zakładu przedmiotu filozofii i historii medycyny. W 1948 roku, wykorzystując fakt, że Szumowski po pobycie w niemieckim obozie koncentracyjnym, nigdy nie odzyskał pełni sił postanowiono przenieść go w stan spoczynku. Niebawem decyzją władz centralnych bezterminowo zawieszono wykłady z historii i filozofii medycyny. Jeszcze w 1947 roku stanął na czele „Komitetu do Badania pierwszeństw polskich odkrywców” utworzonego w ramach Polskiej Akademii Umiejętności, a wyłonionego z „Komisji Historii Medycyny i Nauk Matematyczno-przyrodniczych PAU”, mając w tym przypadku pomoc dra Emiliana Ostachowskiego, który pełnił funkcje sekretarza. Jednocześnie był członkiem „Komisji Historii Medycyny i Nauk Matematyczno-przyrodniczych PAU”. Szumowski był także, do 1953 roku, prezesem Komisji Klasyków Przyrodoznawstwa i Medycyny Polskiej Akademii Umiejętności. Niemal do końca pracował naukowo. Zmarł w Krakowie dnia 5 kwietnia 1954 roku. Pochowany został na cmentarzu Rakowickim.

W 1924 roku Szumowski był inicjatorem pierwszego zjazdu polskich historyków medycyny, do którego doszło w prywatnym mieszkaniu prof. Franciszka Dowmonta Giedroycia. W rok później jego staraniem powołano do życia Krakowskie Towarzystwo Miłośników Medycyny. Od 1938 roku był członkiem korespondentem PAU. W roku akademickim 1938/1939 powierzono mu godność dziekana WL UJ.

Dorobek naukowy Szumowskiego jest znaczący i obejmuje zarówno epistemologię, jak i metodologię badań historycznych w polu medycyny oraz logikę medycyny. Prowadził również w szerokim zakresie prace źródłowe. Z równym powodzeniem prowadził poszukiwania analityczne, jak i tworzył rozległe syntezy filozoficzno-historyczne. Był autorem pierwszej nowoczesnej monografii poświęconej dziejów nauki i sztuki lekarskiej jaka ukazała się na ziemiach polskich – Historia medycyny filozoficznie ujęta (Kraków 1935). Została ona przetłumaczona na język węgierski, wybuch wojny pokrzyżował palny anglojęzycznej edycji. Wysoko ocenić należy książkę Krakowska Szkoła Lekarska po reformach Kołłątaja (Kraków 1929), będącą ponownie pionierskim opracowaniem zagadnienia. Tuż przed wybuchem wojny ukazała się Logika dla medyków (Kraków 1939), będąca rozszerzeniem tematyki wykładów z tego przedmiotu dla studentów. W czasie niemieckiej okupacji Szumowski pracował nad syntetycznym ujęciem filozofii medycyny. Ostatecznie po wojnie ukazały się dwie prace; Dzieje filozofii medycyny, jej istota, nazwa i definicja (Kraków 1947) oraz Filozofia medycyny; Sprawozdania. Rozważania (Kraków 1948), które jak podkreślał sam autor były jedynie wprowadzeniem i przygotowaniem do właściwej monografii. Ta jednak nigdy nie powstała. Przygotowaną do druku propedeutykę dla lekarzy udało się ostatecznie wydać dopiero w 1992 roku – Propedeutyka lekarska, czyli propedeutyka medycyny ogólnej (Kraków 1992).

Ryszard W. Gryglewski

Biblografia:

Z. Gajda: Szumowski Władysław. Słownik biograficzny polskich nauk medycznych XX wieku. Warszawa 1991, t. 1, s. 106-108.

R. W. Gryglewski: Historia i filozofia medycyny Władysława Szumowskiego na tle rozwoju historii i filozofii medycyny w Europie i Polsce. Kraków 2010.